Cao nguyên đá Đồng Văn - Miền đất gây thương nhớ

Trên con đường quốc lộ 4C (đường Hạnh Phúc), vượt qua dốc Bắc Sum, du khách sẽ đến với cao nguyên đá Đồng Văn hay còn gọi là công viên địa chất toàn cầu UNESCO cao nguyên đá Đồng Văn. Đến với cao nguyên miền đá xám là đến với quê hương của 17 dân tộc anh em đã đoàn kết vượt qua thiên nhiên khắc nghiệt, biến những dãy núi đá tai mèo khô cằn thành những vùng đất của sự sống, những vùng đất nở hoa.

Mùa hoa tam giác mạch. Ảnh: Vũ Quang Ngọc

Bản hùng ca từ đá

Cao nguyên đá Đồng Văn trải rộng trên 4 huyện vùng cao của tỉnh Hà Giang gồm: Quản Bạ, Yên Minh, Mèo Vạc và Đồng Văn ở độ cao trung bình 1.000 - 1.600m so với mực nước biển. Nơi đây có bạt ngàn đá núi trải rộng trên diện tích hơn 2.354km². Đá dựng thành giăng lũy, đá bao phủ khắp núi non hiểm trở, lớp nọ chồng lớp kia đủ các hình thù kỳ dị. Đá vốn rắn đanh khắc khổ mà khi quần tụ bên nhau trên cao nguyên Đồng Văn như biết khoe mình làm dáng với thiên hình vạn trạng tạo nên những “vườn đá”, “rừng đá” độc đáo. Ở nơi đây, đá như có số phận, đá như có linh hồn. Trẻ em sinh ra, núm ruột hồng được vùi vào trong đá. Trai gái yêu nhau, tỏ tình bên bờ rào đá. Người chết đi, lại được vùi vào trong lòng đá. Những phiên chợ rực rỡ sắc màu, cũng hiện lên từ đá. Đá làm nhà, làm bờ rào và giữ nước cho những mùa khô.

Sắc màu Lô Lô. Ảnh: Bùi Việt Đức

Với gần 3/4 diện tích là núi đá tai mèo, cộng với địa hình núi cao, khí hậu khắc nghiệt trên cao nguyên đá Đồng Văn, ngoài cây lương thực là ngô ra, thì diện tích đất trồng được lúa và những cây hoa màu khác là rất hiếm. Nếu ai đến cao nguyên đá Đồng Văn vào tháng 2, tháng 3 sẽ thấy trên những triền đá xám người dân nơi đây từ trẻ nhỏ, người già, đàn bà, đàn ông còng lưng gùi đất từ những thung sâu đổ vào từng khe đá để có đất tra từng hạt ngô. Qua ba lần vun gốc và bón phân, qua những đêm dài khắc khoải cầu cho mưa thuận gió hòa, những cây ngô mới trổ hoa và ra bắp. Mỗi hạt ngô, hạt thóc là một giọt mồ hôi. Để tháng 8 về, mọi người lại cùng nhau lên nương thu hoạch vụ mùa, những căn bếp lại thơm lừng mùi ngô mới, những khát vọng no ấp, hạnh phúc lại thôi thúc đồng bào mạnh mẽ vươn mình lên trong lòng đá khô cằn.

Quản Bạ trong nắng sớm. Ảnh: Trịnh Thắng

Bốn mùa đá nở hoa

Cao nguyên đá Đồng Văn đã từng được nhận xét là “nơi có phong cảnh tuyệt đẹp”, “không có cảnh nào hùng vĩ và đáng kinh ngạc hơn”. Với nhiều du khách từng đặt chân tới đây, thì cao nguyên đá Đồng Văn là “miền đất gây thương nhớ”. Còn với riêng tôi, cao nguyên đá Đồng Văn vừa gần gũi thân quen, vừa xa lạ, ngỡ ngàng. Bởi nơi đây cảnh sắc thiên nhiên luôn thay đổi từng ngày, từng mùa trong năm với những loài hoa muôn sắc hương. Một vùng đất khô cằn bạt ngàn đá xám, đến cây ngô cũng phải một nắng hai sương trải qua nhiều tháng mới được ra bắp, cây bí, cây đậu cũng chẳng thể nảy mầm trong tiết trời mùa Đông băng giá kéo dài nhưng thật ngỡ ngàng khi các mùa trong năm ở cao nguyên đá Đồng Văn lại bật lên sức sống của nhiều loài hoa.

Mùa Xuân, khi những hạt mưa phùn rơi nhẹ trong tiết trời ấm áp cũng là lúc cao nguyên đá Đồng Văn rực rỡ sắc hồng của đào phai, miên man sắc trắng tinh khôi của hoa mận, hoa lê trên những đỉnh núi cao hay ngay bên dọc đường quốc lộ. Cuối Xuân, khi tiết trời tháng 3 dịu nhẹ, trên dải đèo Mây, trai gái khắp nơi lại rộn ràng tụ hội trong phiên chợ tình phong lưu Khâu Vai. Còn khi Hè sang, những địa danh như Na Khê, Lao Và Chải hay Tráng Kìm, Pả Vi, Xín Cái, Sơn Vĩ... lại tràn ngập sắc trắng của hoa trẩu, sắc đỏ rực lửa của những bông hoa gạo trải dài trên khắp các đỉnh núi in bóng xuống dòng Nho Quế, sông Miện. Hòa cùng sắc xanh của trời đất, là những nương ngô bung phấn xanh mướt, là những cành đào, cành lê, cành mận trĩu quả... và ai đó lại nói: “mùa no ấm lại về”. Tới mùa Đông thì thật lạ kỳ, đây lại là thời điểm cao nguyên đá Đồng Văn rực rỡ nhất, là thời điểm “đá thật sự nở hoa”. Đi dọc quốc lộ 4C, trong các bản làng, trên những triền đá hay dưới thung sâu ta dễ dàng bắt gặp sắc tím hồng của loài hoa tam giác mạch, màu cam của hoa cúc và màu trắng của những bông xuyến chi, màu vàng rực rỡ của những cánh đồng hoa cải vàng miên man đi từ mùa Thu sang Đông và qua cả mùa Xuân... để cho đá nở hoa suốt bốn mùa.

Phố Cáo vào mùa hoa cải. Ảnh: Ninh Mạnh Thắng

Với những giá trị địa chất, địa hình, tính đa dạng sinh học và các giá trị văn hóa độc đáo, cao nguyên đá Đồng Văn đã trở thành Công viên địa chất toàn cầu đầu tiên ở Việt Nam vào ngày 1/10/2010. Trải qua hơn 10 năm xây dựng và phát triển, qua 3 lần tái thẩm định, cao nguyên đá Đồng Văn luôn giữ vững danh hiệu Công viên địa chất toàn cầu vàtrở thành địa chỉ đỏ không thể bỏ qua đối với các nhà khoa học, du khách trong nước cũng như quốc tế khi đến với Hà Giang.

Không những vậy, việc được công nhận là Công viên địa chất toàn cầu UNESCO Cao nguyên đá Đồng Văn là nền tảng để Hà Giang phát triển ngành kinh tế du lịch. Du lịch không chỉ tạo thêm việc làm mà còn là động lực để người dân an tâm sản xuất, giữ vững an ninh biên giới; là cầu nối đưa đồng bào tiếp cận với những văn minh, tiến bộ của xã hội; là chìa khóa mang lại ấm no, hạnh phúc cho cuộc sống của người dân nơi địa đầu Tổ quốc.

VỪ MAI HƯƠNG