Tháng 7/2010, Ủy ban Di sản thế giới đã thông qua nghị quyết công nhận khu Trung tâm Hoàng thành Thăng Long - Hà Nội là Di sản Văn hóa thế giới. Đây là quần thể di tích gắn với lịch sử kinh đô Thăng Long xưa và Hà Nội ngày nay, “tiêu biểu cho nền văn hiến rực rỡ và những chiến công hiển hách thể hiện ý chí độc lập, tự cường của dân tộc”. Từ năm 866 - 1009, Hoàng thành có tên gọi là Đại La. Năm 1009, vua Lý Công Uẩn lên ngôi ở Hoa Lư, “với tầm nhìn thiên niên kỷ, với quyết định táo bạo nhưng cũng rất thận trọng, Lý Thái Tổ đã ban hành Chiếu dời đô, chuyển kinh đô từ Hoa Lư về thành Đại La “nơi thắng địa, chỗ hội tụ quan yếu của bốn phương, nơi thượng đô kinh sư mãi muôn đời”. Hoàng thành gắn với lịch sử kinh thành Thăng Long - Đông Kinh và tỉnh thành Hà Nội bắt đầu từ thời kì tiền Thăng Long (An Nam đô hộ phủ, thế kỉ 7) qua thời Đinh - Tiền Lê, phát triển mạnh dưới thời Lý, Trần, Lê và thành Hà Nội dưới triều Nguyễn. Các di tích, di vật và hạ tầng văn hóa chồng xếp lên nhau một cách khá liên tục qua các thời kỳ lịch sử, phản ánh trình độ và bản sắc dân tộc của một trung tâm văn hóa lớn và lâu đời nhất của Việt Nam. Đây là “bộ sử chứng minh cho lịch sử Thăng Long ngàn năm văn hiến bằng hiện vật gốc, khách quan và sinh động”.

 

Giá trị của Khu trung tâm Hoàng thành Thăng Long - Hà Nội thể hiện ở chỗ nó gần như là một "bộ lịch sử sống" chảy suốt theo cả chiều dài lịch sử hơn 10 thế kỷ của Thăng Long - Hà Nội. Kể từ thành Đại La thời tiền Thăng Long đến thời đại ngày nay, Hoàng thành Thăng Long - Hà Nội đã trải qua khá nhiều thay đổi, nhưng trung tâm của Hoàng thành, đặc biệt là Tử Cấm Thành thì gần như không thay đổi. Tại đây, các nhà khảo cổ học đã khai quật được một số lượng lớn đồ gốm sứ là những vật dụng dùng hàng ngày trong hoàng cung qua nhiều thời kỳ. Ngoài ra, nhiều tiền đồng, đồ gốm sứ của Trung Quốc, Nhật Bản, Tây Á... được tìm thấy ở đây là bằng chứng cho thấy Thăng Long đã từng là trung tâm giao lưu văn hóa với các nước trong khu vực và tiếp nhận những giá trị tinh hoa của nhân loại.

Theo số liệu của Trung tâm Bảo tồn Di sản Thăng Long - Hà Nội, lượng khách du lịch đến Hoàng thành Thăng Long tăng đều qua các năm: năm 2015 đạt 160.400 lượt, năm 2017 đạt 309.000 lượt  lượt, năm 2019 số lượng khách đã lên tới 517.476 lượt.

Bảng 1. Số lượng khách tham quan 8 di sản thế giới tại Việt Nam năm 2019

(Nguồn: Theo Tổng cục Thống kê)

Kết quả nghiên cứu cũng cho thấy, phần lớn khách du lịch đều khá hài lòng về chất lượng của dịch vụ bán vé tham quan, cũng như chất lượng dịch vụ hướng dẫn vsự hấp dẫn của các di sản văn hóa tại Khu trung tâm Hoàng thành Thăng Long với số điểm đánh giá trong khoảng 3 đến 4 iểm, thậm chí đạt 5 điểm. Khác với 3 tiêu chí trên, tiêu chí sự hấp dẫn của hoạt động tham quan vsự đa dạng của hoạt động tham quan, trải nghiệm được đánh giá kém hấp dẫn, đơn điệu với số điểm kém và trung bình. Như vậy, hầu hết du khách hiện nay đến đây vẫn chỉ dừng lại ở nhu cầu tham quan là cơ bản…

 

Một số khuyến nghị

Theo kết quả khảo sát ý kiến đề xuất của du khách về các hoạt động cần làm để thu hút khách tham quan, phát huy hơn nữa giá trị khu Di sản, có 86,8% du khách cho rằng cần tăng cường quảng bá hình ảnh khu di sản Trung tâm Hoàng thành Thăng Long. Theo đó, cần đầu tư hơn cho trang web quảng bá hình ảnh đến cộng đồng trong nước và quốc tế; ứng dụng công nghệ thực tế ảo để tuyên tuyền, giới thiệu về các giá trị của di sản trên các mạng xã hội; thường xuyên tổ chức các hoạt động trưng bày, triển lãm đa dạng, phong phú hơn nhằm thu hút khách tham quan.

Một giải pháp rất quan trọng khác là xây dựng, phát triển sản phẩm du lịch đa dạng và hấp dẫn nhằm giúp khách du lịch “đến gần” hơn với các điểm tham quan (Đoan Môn, Nhà D67, hai căn hầm bí mật của Tổng hành dinh…) hay tham gia vào các hoạt động (dâng hương tưởng nhớ 52 vị tiên đế, trải nghiệm nước giếng Hoàng cung…).

Liên quan đến đội ngũ hướng dẫn viên ở khu di sản, có 72,6% du khách cho rằng cần tổ chức bồi dưỡng, đào tạo bài bản, chuyên nghiệp hơn để giúp họ nâng cao kiến thức lịch sử - văn hóa và kỹ năng, nghiệp vụ du lịch phục vụ khách tham quan, chuyển tải những thông tin chính xác, khách quan, khoa học tới du khách...

Để thu hút khách tham quan và phát huy hiệu quả giá trị của khu di sản cần tổ chức quy hoạch mang tính hệ thống và quản lý khoa học, chuyên nghiệp; kết hợp chặt chẽ giữa BQL Di sản với các tổ chức, công ty du lịch; thiết kế các địa điểm nghỉ ngơi, ẩm thực và vui chơi phù hợp. Thường xuyên tái đầu tư, tu bổ, chăm sóc cảnh quan, bảo vệ di vật và các thành tố văn hóa trong không gian di tích, góp phần tăng kinh phí bảo vệ, duy tu, phát hành sản phẩm quảng bá khu di sản.

Cùng với khảo cổ học, vấn đề phục dựng di sản văn hóa phi vật thể liên quan tới Hoàng thành Thăng Long có ý nghĩa hết sức quan trọng. Lễ hội đèn Quảng Chiếu là một trong những giá trị văn hóa phi vật thể đặc sắc của Hoàng thành. Đây là lễ hội có từ lâu đời nhưng chỉ được ghi chép một cách sơ sài trên bia Sùng Thiện Diên Linh được dựng năm 1121 tại chùa Đọi (xã Đọi Sơn, huyện Duy Tiên, tỉnh Hà Nam) và trong "Đại Việt sử ký toàn thư". Thiết nghĩ, việc phục dựng lễ hội này cũng là điều có thể cân nhắc... 

Nguyễn Thị Xuyến