Trong những năm đầu thống nhất đất nước, các khách sạn lớn ở các thành phố, thị xã ở các tỉnh được giao cho các tỉnh quản lý và UBND các tỉnh thành lập các công ty du lịch. Vì thế, các công ty du lịch trực thuộc các tỉnh, ngành Du lịch chỉ quản lý một số cơ sở do chế độ cũ để lại như ở Quảng Nam - Đà Nẵng, Nghĩa Bình..., hoạt động du lịch tại các địa phương hình thành gần như mang tính tự phát. Năm 1977, phần nhiệm vụ Cung ứng tàu biển được tách khỏi các công ty du lịch và thành lập các công ty cung ứng tàu biển trực thuộc các địa phương.

Như vậy, trong giai đoạn này một loạt các công ty du lịch ra đời, tập trung ở các khu vực kinh tế nhà nước dưới 2 hệ thống quản lý: trực thuộc Trung ương (cụ thể là Công ty Du lịch Việt Nam) và trực thuộc UBND địa phương. Phạm vi hoạt động kinh doanh du lịch đã có điều kiện mở rộng trên phạm vi cả nước, song thiếu một tổ chức thống nhất quản lý toàn diện. Hơn nữa, do yêu cầu của hoạt động kinh tế đối ngoại nói chung cũng như hoạt động du lịch các nước XHCN nói riêng lúc này đòi hỏi Việt Nam phải có một tổ chức ngang tầm làm đầu mối để quan hệ và trao đổi kinh nghiệm, thị trường... trong lĩnh vực du lịch.

Trước các yêu cầu đòi hỏi phải có đầu mối quản lý nhà nước là Tổng cục Du lịch, năm 1978, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã ban hành Quyết nghị số 262/NQ/QHK6 ngày 27/6/1978 về việc thành lập Tổng cục Du lịch Việt Nam trực thuộc Hội đồng Chính phủ. Lần đầu tiên trong lịch sử phát triển, cơ quan quản lý nhà nước về du lịch ở nước ta ở cấp Tổng cục. Nhiệm vụ, quyền hạn và tổ chức bộ máy của Tổng cục Du lịch Việt Nam được quy định tại Nghị định số 32/CP ngày 23/1/1979 của Hội đồng Chính phủ.

Tuy có Nghị định số 32/CP của Chính phủ, nhưng do xảy ra chiến tranh biên giới Việt - Trung và thiếu người đứng đầu triển khai nên việc hình thành bộ máy hoạt động Tổng cục Du lịch chưa được thực hiện. Tổng cục Du lịch bắt đầu triển khai bộ máy hoạt động từ năm 1981 theo Nghị định 32/CP và theo Quyết định số 157/CP ngày 15/4/1982 về công tác du lịch của Chính phủ.

Năm 1983, Hội đồng Bộ trưởng ban hành Quyết định số 01/HĐBT ngày 3/1/1983 giao cho Tổng cục Du lịch Việt Nam kiêm nhiệm vụ trực tiếp hoạt động kinh doanh du lịch; đồng thời, giải thể Công ty Du lịch Việt Nam. Năm 1987, để tạo điều kiện cho công tác quản lý nhà nước về du lịch trên phạm vi cả nước, Hội đồng Bộ trưởng đã ban hành Nghị định số 120-HĐBT ngày 15/8/1987 quy định về chức năng, nhiệm vụ và tổ chức bộ máy của Tổng cục Du lịch Việt Nam. Theo nghị định này, Tổng cục Du lịch Việt Nam là cơ quan thuộc Hội đồng Bộ trưởng có chức năng quản lý nhà nước về công tác du lịch và chỉ đạo hệ thống kinh doanh du lịch trong cả nước. Trong giai đoạn này, ngành Du lịch đã phấn đấu vượt qua những khó khăn, thách thức mới. Ngoài chức năng phục vụ các đoàn khách của Đảng và Nhà nước, các cơ sở du lịch ở hầu hết các tỉnh, thành phố tiếp cận nhanh với việc tổ chức hoạt động kinh doanh du lịch. Du lịch đã góp phần tích cực tuyên truyền, giới thiệu về đất nước, con người Việt Nam với bạn bè thế giới và tổ chức cho nhân dân đi du lịch giao lưu hai miền Nam - Bắc; thiết thực góp phần giáo dục tinh thần yêu nước, tinh thần tự hào dân tộc. Thông qua du lịch, thế giới hiểu rõ thêm quan điểm, chủ trương của Đảng, Nhà nước và nhân dân Việt Nam sau chiến tranh muốn là bạn với tất cả các nước trên thế giới; phấn đấu vì “hòa bình, độc lập và phát triển”, góp phần phá thế bao vây cấm vận của Mỹ. Về mặt kinh tế - xã hội, ngành Du lịch đã phát triển thêm một bước. Dưới sự chỉ đạo của Hội đồng Bộ trưởng và được sự tài trợ của Chương trình Phát triển Liên Hợp quốc (UNDP), Tổng cục Du lịch Việt Nam đã nghiên cứu và xây dựng Dự án VIE 89/003 về Chỉ đạo phát triển du lịch Việt Nam giai đoạn 1990 - 2000.

Bài viết đăng trong ấn phẩm "60 năm Du lịch Việt Nam 1960 - 2020"